Nu het stof dat opgeworpen werd door De Grote Donorshow weer wat is gaan liggen, is het zinvol om eens terug te kijken op wat er eigenlijk gebeurde tijdens die show. Hoewel we nu weten dat het nooit de bedoeling is geweest om iemand te selecteren om daadwerkelijk een donornier van ‘Lisa’ te krijgen, moeten we niet zomaar voorbij gaan aan wat er tijdens de show precies gebeurde. Er werd met emoties gespeeld, door levensverhalen te vertellen. Blijkbaar is het voor de vraag wie voort mag leven van belang, hoe leuk iemands leven is. Of misschien beter gezegd, hoe leuk het te verfilmen valt.

Maar wat ikzelf veel prangender vond, was de criteria die donor ‘Lisa’ hanteerde om tot haar definitieve keuze te komen. In eerste instantie moest ze een voorselectie maken uit 25 kandidaten. In een grote hal hingen levensgrote foto’s van nierpatiënten van bovenaf verlicht. Voor de foto’s stonden bordjes met gegevens over leeftijd, leefstijl, bezigheden en hobbies. In een waar ‘Wie is het?’ spelletje, moest ‘Lisa’ kenmerken van mensen noemen die af zouden vallen. Net zo lang, tot er nog drie over waren.

Voor mij het meest relevante aan de hele Donorshow, is welke keuzes er uiteindelijk werden gemaakt. Hieronder een lijstje, zoals ik het me herinner.

• Leeftijd: niet ouder dan 50 jaar. ‘Lisa’ vond dat mensen veel en lang van hun nieuwe nier moesten kunnen genieten. Mensen die in haar ogen te oud waren, konden dat nut blijkbaar niet krijgen van haar nier.
• Roken. Alleen mensen die zelf goed voor hun lichaam zorgen of gezorgd hebben (ex-rokers vielen ook af) mochten haar nier krijgen. Over drinkers en andere drugsgebruikers werd niets gezegd.
• Zelf donor zijn. Een orgaan ontvangen, terwijl je zelf niet bereid bent om je organen af te staan was voor ‘Lisa’ tegenstrijdig. Ze vond het oneerlijk en onthield deze mensen op grond daarvan haar nier.
• Nuttig (baan / vrijwilligerswerk) Mensen die nuttig zijn voor de samenleving staan vooraan in de rij om bij ‘Lisa’ een nier te mogen krijgen. Nuttig is voor haar gelijk aan het hebben van een baan of het doen van vrijwilligerswerk.
• Leeftijd: Niet te jong Net als ouderen, visten ook de mensen jonger dan 18 jaar achter het net. Hier was het argument van ‘Lisa’ dat zij fysiek sterker zijn, als het op hun nieren aankomt, en daardoor een veel grotere kans hebben om alsnog een passende nier te krijgen.
• Hobbies. Uiteindelijk waren er nog maar weinig kandidaten over. ‘Lisa’ ging meer op haar gevoel selecteren en keek daarvoor naar de hobbies van mensen. Hierdoor viel een vrouw af, die aangegeven had graag puzzels op te lossen en te chatten. “Dat voelde niet goed” voor ‘Lisa’.

Toen waren er nog drie kandidaten over, die een plaatsje in de Grote Donorshow bemachtigd hadden. Van hen zou slechts één de nier krijgen. Eerst moest ‘Lisa’ één van hen af laten vallen. De eerste kandidate die afviel, werd weggestuurd met het argument dat zij haar leven het beste op de rails zou hebben. Zij zou de nier het minst hard nodig hebben. Verder ging de show (gelukkig) niet, want nu zou de nier toegekend worden. In plaats daarvan werd het de kijker nogmaals duidelijk gemaakt, hoe groot het tekort aan donororganen is.

Ik ga me er hier en nu nog niet aan wagen, een oordeel uit te spreken over de manier waarop ‘Lisa’ selecteerde. Het moge duidelijk zijn, dat ik sommige criteria verafschuw, terwijl ik andere criteria veel beter begrijp. Feit is wel, dat al deze criteria in de dagelijkse praktijk van het ziekenhuis een rol spelen. Niet allemaal even expliciet, maar ook in het ziekenhuis werken mensen. Mensen zijn nu eenmaal bepaald niet ongevoelig voor dergelijke sentimenten.

Wat BNN met deze show voor elkaar gekregen heeft, is dat we geconfronteerd zijn met de vraag wie onder welke omstandigheden een kans krijgt om langer door te leven. Een afschuwelijke vraag, die we allemaal liever niet zouden stellen. Maar we moeten wel en het gebeurt dan ook dagelijks. Als we moeite hebben met de keuzes die door ‘Lisa’ gemaakt zijn, dan moeten we deze discussie aangaan. Een vreselijke taak, maar BNN is er in ieder geval wel in geslaagd, de keuzes invoelbaar te maken en de noodzaak van de discussie erover in het voetlicht te plaatsen.