De eerste paar dagen van de afgelopen week ben ik druk bezig geweest met het schrijven van een essay, waarin ik stevige kritiek uit op bepaalde achtergronden waarop de HIV / AIDS – bestrijding op mondiaal niveau berust. (Dit essay zal binnenkort ook hier te lezen zijn). In het essay gebruik ik geheel uiteenlopende disciplines van medische of biochemische wetenschap, literatuur (Houellebecq), sociologische theorieën tot de filosofie.

Eén van de filosofen die ik aanhaal is de controversiële Agamben. Hij stelt dat het concentratiekamp model staat voor onze hedendaagse politiek. Hij beargumenteert dit door te beschrijven dat velen in ‘kampen’ leven, ontnomen van hun stem en politieke invloed. Zij zijn overgeleverd aan hen die het kamp beheren. Hij stelt dat de politiek en de mensen binnen het politiek systeem in steeds grotere mate de keuze maken wetgeving of politieke maatregelen niet van toepassing te laten zijn op grote groepen mensen. Zij ontberen daarmee rechten en hebben daardoor geen stem. Tegelijkertijd betoog ik in mijn essay dat de beheerders van de ‘kampen’ zich nooit geheel kunnen losmaken van de bewoners van het kamp.

Het leuke van je een tijdje zeer intensief met een bepaald gedachtegoed bezig te houden, is dat je de patronen die daarin uiteengezet worden overal terug gaat / kunt zien. Zo ook in de situatie rondom Bokito, de gorilla die onlangs ontsnapte uit zijn verblijf in Blijdorp. Ontegenzeglijk leeft Borito, net als alle andere dieren in een dierentuin overigens, in een kamp. Hekken en grachten zijn opgeworpen om hem te scheiden van de beheerders van het kamp, die wij dierenverzorgers noemen. Bokito wordt geen stem toegekend, in die zin dat hij niet mee mag beslissen over de vraag of hij wel in een dierentuin wil leven.

Wat de vergelijking zo treffend maakt, is dat we altijd afhankelijk zullen blijven van de kampbewoners als Bokito. Symbool staat daarvoor natuurlijk de vrouw die ernstig gewond raakte door wat mogelijk een wraakactie van Bokito was. Zij kwam vele malen per week naar de apen kijken en besteedde haar aandacht met name aan Bokito. De gorilla had daar niets over te zeggen, maar mevrouw genoot er kostelijk van, zoals bleek uit video-opnamen. En het is hier juist die behoefte aan vermaak die er toe leidt dat we ons niet geheel los kunnen maken van de kampbewoners. De afscherming tussen gorilla en mens zal nooit tot een totale afscheiding gemaakt kunnen worden, want dan leveren Bokito en de zijnen ons geen vermaak meer op. De gracht zal nooit al te breed gemaakt kunnen worden, want dan kunnen we de dieren niet goed genoeg meer zien.

Juist de enorme sprong naar de vrijheid die Bokito maakte laat zien dat we nooit gevrijwaard zijn van dat wat we buiten proberen te sluiten. De gevolgen daarvan blijken desastreus te zijn voor hen die meewerken aan of baat hebben van de buitensluiting. Als we door willen gaan met buitensluiten, en dat zit er dik in, dan moeten we op de hoede zijn: ooit zullen de rollen zich omkeren. Dan zullen wij het zijn die eigenlijk moeten vluchten, maar geen kant meer op kunnen.