Kamp AIDS? Ja, inderdaad. De titel van een essay dat ik onlangs geschreven heb luidt inderdaad “Kamp AIDS. Over de onmogelijkheid van een eiland“.

Het essay stelt immuunsystemen centraal. Niet alleen het menselijk immuunsysteem, maar ook dat van samenlevingen. Als casus behandel ik HIV infecties en AIDS dat daar uit voortkomt. Tegelijkertijd is het een verhaal over ongelijkheid in de wereld. Normaal gesproken schrijf ik voornamelijk als socioloog, maar nu heb ik er tevens de medische wetenschap, filosofie en literatuur bij gehaald. Ik bespreek “Mogelijkheid van een eiland” van Michel Houellebecq en laat zien dat in dit boek het werk van de filosofen Sloterdijk en Agamben op een waanzinnige manier zeer dicht bij elkaar gebracht wordt.

Sloterdijk schrijft over sferen als manier om naar gemeenschappen te kijken (denk aan zeepbellen). Ook al proberen we het nog zo hard om ons op onszelf te richten en anderen buiten te sluiten, we zullen ons nooit los kunnen maken van anderen. Zowel van binnenuit als van buitenaf wordt de sfeer onder druk gezet: geen enkele samenleving of utopie is het eeuwig leven beschoren. De Italiaanse filosoof Agamben stelt dat het concentratiekamp model staat voor de hedendaagse politiek. Verwijzend naar het romeins recht stelt hij dat bijna iedereen als Homo Sacer leeft in een kamp. De homines sacri zijn mensen zonder stem of politieke invloed. Zij zijn volledig overgeleverd aan de kampbeheerders.

Ik betoog dat het van een naïeve insteek betuigt wanneer gedacht wordt dat als we genoeg HIV / AIDS patiënten helpen of genoeg preventieve maatregelen nemen, het HIV / AIDS-probleem op mondiaal niveau verholpen zal worden. Daarvoor is het probleem veel te sterk verbonden aan onze maatschappelijke structuur. Om de conclusie te citeren (toch onbegrijpelijk zonder de tekst gelezen te hebben, dus wees niet bang dat ik het einde al verklap):

Zowel op individueel niveau als op mondiaal niveau is gebleken dat het juist het gehanteerde immuunsysteem is dat zo nauw verbonden is met de problematiek. Op individueel niveau wordt het lichaam van buitenaf bedreigd door Het is juist het immuunsysteem dat het probleem creëert. Net zoals onderzoekers en medici die zich richten op het HIV / AIDS probleem op individueel niveau, moeten we ons op het immuunsysteem richten op mondiaal niveau, om de HIV / AIDS problematiek op dat niveau te kunnen begrijpen. Doen we dat niet, dan blijven we naïeve oplossingen nastreven. Verandering zal er zeker komen, maar dan alleen als onbedoeld gevolg van de interdependentie tussen kampbewoner en kampbeheerder.

Tot die tijd leven we allen in Kamp AIDS.

Ik had geloof ik nog niet gezegd dat het een heftig essay was. Dat is het dus wel, dus wees niet te snel geraakt en lees goed wat er staat. Maar voor hen die dat graag doen: het is een ware en verrijkende uitdaging.

De tekst is hier te dowloaden (.PDF, 272 kb): Kamp AIDS. Over de onmogelijkheid van een eiland.