Mara A. Yerkes & Rense Nieuwenhuis

Het coronavirus zou niet discrimineren volgens Bert Wagendorp. Deze aanname klopt hoogstwaarschijnlijk niet. Een sluitend antwoord op de vraag of het coronavirus discrimineert op basis van bijvoorbeeld gender laat op zich wachten: volgens onderzoekers in The Lancet ontbreekt tot nu onderzoek naar pandemieën en genderverschillen. Desalniettemin lijkt het coronavirus wel degelijk te discrimineren: sociaaleconomische verschillen en genderverschillen op basis van blootstelling liggen op de loer.

Onderliggende sociaaleconomische verschillen kunnen leiden tot sociaaleconomisch onderscheid in blootstellingskansen. Jezelf beschermen tegen blootstelling gaat een stuk makkelijker als je een vaste baan hebt, of een goed gevulde bankrekening (denk aan het thuis laten bezorgen van pakketten of boodschappen). Voor de mensen die al moeilijk de eindjes aan elkaar konden knopen, is thuiswerken vaak geen optie en meerdere dagen werk missen ook niet. Hierdoor lopen zij een veel groter risico om blootgesteld te worden. Niet voor niets zien we overal ter wereld – van New York tot Stockholm tot Johannesburg – dat arme wijken het centrum van coronabesmettingen vormen.

Blootstellingskansen kunnen ook hoger liggen voor vrouwen, bijvoorbeeld doordat vrouwen oververtegenwoordigd zijn in de sector die nu het hardst werkt om ons in leven te houden, de gezondheidszorg. Zij stellen zich dagelijks bloot aan mensen die besmet zijn. Voor bepaalde beroepsgroepen in de gezondheidszorg waar vrouwen ook sterk oververtegenwoordigd zijn, zoals de thuiszorg, is de situatie zelfs schrijnend te noemen. Er is nu al onvoldoende beschermingsmateriaal voor al het personeel. Dit zijn vaak dezelfde thuiszorgorganisaties die de laatste jaren steeds meer moesten doen met beperkte middelen door stevige overheidsbezuinigingen.

En dat is misschien wel het pijnlijkst aan het coronavirus: de discriminatie van het virus hebben we als maatschappij over onszelf afgeroepen. Hoewel de regering nu ongekende en zeer noodzakelijke maatregelen neemt om zowel de medische als de economische gevolgen van de coronapandemie te dempen, is zij ook medeverantwoordelijk voor de jarenlange uitholling van de publieke sector, de afwenteling van arbeidsrisico’s op werknemers, de onzekerheid op de arbeidsmarkt, de groei van het aantal onvrijwillige zzp’ers, en het afschuiven van zorgtaken op mantelzorg (wederom voor het overgrote deel door vrouwen gegeven). Allemaal factoren die de blootstellingskansen voor lagere sociaaleconomische klassen en vrouwen vergroten.

Wie net als Bert Wagendorp beweert dat het virus niet discrimineert, sluit de ogen voor de maatschappelijke scheidslijnen die het virus blootlegt. We hebben onze samenleving zelf zo ingericht dat sociaaleconomische klasse en gender bepalen wie de grootste kans heeft om aan het virus blootgesteld te worden.

Mara A. Yerkes is Universitair Hoofddocent in Interdisciplinaire Sociale Wetenschap (Universiteit Utrecht) met expertise op het terrein van sociaal beleid en sociale ongelijkheid.

Rense Nieuwenhuis is Associate Professor in de sociologie bij het Zweeds instituut voor sociaal-wetenschappelijk onderzoek (SOFI) aan de Universiteit van Stockholm. Hij doet onderzoek op het gebied van sociaal-economische ongelijkheid, gezinnen, en sociaal beleid.