Binnenkort ga ik op studie-bezoek bij de Pompekliniek in Nijmegen, een TBS-kliniek. Dit is in het kader van de cursus die ik samen met Jasper ‘t Jong bedacht heb over de vrije wil, verantwoordelijkheid en de context waarin we leven. Ter voorbereiding van dit bezoek, las ik het boek `Buiten Zichzelf’ ((Pieter van Kesteren (2006) Buiten zichzelf. Persoonlijk verhalen van forensisch psychiatrische patiënten en de mense n om hen heen Pompei, Nijmegen)) . Het is een bundel waar zeven TBS’ers uit de Pompekliniek hun verhaal vertellen, evenals één van hun behandelaars en meestal ook een partner, moeder of ander familielid.
Het is een prachtig boek. Soms leest het bijna als een spannend verhaal, op andere momenten is het niet mogelijk om zo snel door te lezen, zo afschuwelijk zijn de beschreven daden.
Maar het gaat niet om de misdaad, het gaat om de mens. De mens die moeite heeft met zijn omgeving. Uit de verhalen komt naar voren hoe de behandeling vorm krijgt: de mensen worden eerst getraind om inzicht te krijgen in hun eigen rol en verantwoordelijkheid in hun leven. Daarna wordt geleidelijk meer vrijheid terug gegeven.
Opvallend vond ik te merken, dat de TBS-patiënten in veel gevallen precies dezelfde woordkeus hebben als hun behandelaar (die in het boek veelal ook aan het woord komt). Dat, terwijl ze afzonderlijk van elkaar geïnterviewd worden. Is dit een aanwijzing, dat een deel van wat er gezegd wordt door de patiënten over het inzicht in hun aandoening niet (alleen) uit henzelf komt maar simpelweg aangeleerd is? En is dat dan erg? Ook las ik een aantal maal, dat de patiënt eerst vertelde hoe hij het zelf zag, om vervolgens snel aan toe te voegen, dat dit niet wil zeggen dat zij zelf geen verantwoordelijkheid hebben. Volgens mij geeft dit aan, hoe moeilijk het voor een mens is om dieper gelegen gedrags- en gedachtepatronen te veranderen. Deze mensen moeten volgens mij vreselijk hard werken zijn om (weer) grip op zichzelf te krijgen.
Als ik deze verhalen lees, dan begrijp ik hoe moeilijk het moet zijn, om in een TBS-kliniek te werken. Niet alleen hebben de mensen met wie ze werken veelal een gecompliceerde geschiedenis, ook het gehele TBS-systeem staat maatschappelijk ter discussie. Meerdere behandelaars beschrijven de steeds smallere fout-marge waarin ze moeten handele. Maar als ik deze verhalen lees, word mij ook duidelijk wat een goed werk hier uitgevoerd wordt. Hoe belangrijk het is, dat patiënten weer om leren gaan met toenemende vrijheid en verantwoordelijkheid. Hoe deze mensen daar moeite mee hebben. Hoe moeilijk deze mensen hebben met de omgang met hun omgeving. Hoe ze er opnieuw aan moeten wennen en hoeveel moeite het hen kost, om grip op henzelf te krijgen. In de TBS-kliniek wordt heel veel goeds gedaan om deze mensen daarbij te helpen.
En dat mag van mij best eens mis gaan.
Ik ben Randall , een van de beschreven personages in het boek. Ik wil toch wel even reageren op jouw interpretatie van het boek ‘buiten zichzelf’. Uiteraard beïnvloeden behandelaars hun patiënten, daarvoor is psychologische interventie natuurlijk ook bedoelt; om gedrag te veranderen. De hamvraag (vooral ook een filosofische vraag) is natuurlijk in hoeverre de omgeving van invloed is op gedrag. Bepaald de omgeving het gedrag van een individu (determinisme) of is het individu zelf verantwoordelijk voor zijn gedrag (voluntarisme)? Deze vraag heeft mij natuurlijk ook lang bezig gehouden. Mijn antwoord daarop is dat de omgeving een zeer sterke invloed heeft op gedrag, echter met mijn gevoel zeg ik dat mijn daden niet goed te praten zijn (en dat gevoel is intrinsiek!). Ondanks dat alles tegen zit kun je zo’n afschuwelijke daad niet plegen. Wel wil ik opmerken dat ik ook nog puber was(17 & 18 jaar), dat weegt ook mee. Ik was op die leeftijd binnen de omgeving waar ik in verkeerde gewoon kwetsbaarder dan een volwassen iemand. Dat maakt het op rationeel niveau begrijpelijker, maar met mijn gevoel snap ik niet dat het heeft kunnen gebeuren. Deze spagaat (ratio versus emotie) is op zich ook bekend binnen de psychologie. Dit heb ik ook in het boek duidelijk verwoord.
Waarom ik vaktermen gebruik is omdat ik een uitzonderlijk geval ben en ook in een strijd heb gezeten met mijn vorige behandelaars (zie boek). Ik heb dus in de kliniek zelfstandig psychologische vakliteratuur doorgelezen. Dit deed ik om meer inzicht te krijgen in de gestelde diagnoses en diagnostiek in zijn algemeenheid. Dus het heeft een reden dat ik dit deed, met name vanwege de uiteenlopende adviezen en diagnoses. Ik heb ook contra-expertises laten verrichten door psychiaters destijds. Dat is ook hoogst uitzonderlijk dat een patiënt dat doet. Er zijn geen patiënten die zoveel vakkennis hadden als ik. Ik ben ze nog niet tegengekomen.
Op dit moment (sinds 2004) volg ik ook een universitaire studie aan de RU. En heb ik vrienden die ook het honeursprogramma hebben gevolgd. Ik zelfs een vriendin die dr. is in de sociale psychologie en weet van mijn verleden. Dus de werkelijkheid is toch weerbarstiger dan die lijkt. Mensen met een strafrechtelijke achtergrond vind je in alle geledingen van de maatschappij. En mensen kunnen oprecht veranderen! Al moet ik toegeven dat niet iedereen modelburger wordt.
Over imiteren van behandelaars het volgende. De recensisten van het boek met een psychologie opleiding begrepen wel dat het geen vals jargon was dat ik sprak. Zie recensies: http://www.tijdschriftvoorpsychiatrie.nl/zoeken/artikel.php?catid=7&issueid=250&pgr=2 http://www.forumpompeii.nl/index.php?page=home&nieuwsItem=12
Dus het is niet zo dat ik (Ik spreek voor mezelf, want je hebt altijd schijnaanpassers er tussen zitten) mijn behandelaars imiteerde/ kopieerde maar meer door behandeling tot inzicht ben gekomen. En het vakjargon heb ik mezelf aangeleerd (zie de vakliteratuur op de foto’s). Als je de andere verhalen goed leest zie je dat de andere patiënten die termen niet gebruiken. Die rapportages stonden zo haaks op die van de eerste kliniek dat ik psychologie ben gaan studeren. Dus dat ik zo praat komt daar uit voort en is geenszins kopieergedrag. Nogmaals zie de recensies, die zijn geschreven door gedragsdeskundigen en die prikken daar wel door heen (vervalsing van jargon).
En je schrijft: “Het is duidelijk dat deze mensen nog hard bezig zijn om grip op zichzelf te krijgen.†Ik vraag mij af wat je daar mee bedoelt? Bedoel je daarmee te zeggen dat de personages in het boek ongecontroleerde projectielen zijn?Die geen grip op eigen gedrag hebben? Goed, als je dit echt denkt, dan vraag ik mij af op welke verhalen je die conclusie baseert? Misschien is jouw conclusie het schoolvoorbeeld van subjectieve oordeelsvorming? Als student sociologie moet je dat begrip toch wel kennen!
Goed, deze korte notie wilde ik even te berde brengen. Snap dat het raar is dat je nu zo direct benaderd wordt, maar hier blijft het bij. Dus geen zorgen. Ben ook niet boos over jouw interpretatie, beetje teleurgesteld misschien. Veel succes verder bij de opdracht!
Groet,
Randall
Ps: hierbij nog een reactie van een prof psychologie uit Amerika , misschien dat je er wat aan hebt voor de opdracht.
Re: current psychology student & ex-forensic psychiatric patient (the netherlands)
From john breeding
Date Monday, August 20, 2007 7:27 pm
To
Dear ……,
I am glad your life is moving forward in a great way, and that you are
determined to continue investigating and telling your story.
I agree with your point that psychiatric diagnosis is deeply problematic,
and I think you even understate the case. The problem is not misdiagnosis
per se, but that the entire diagnositic process is flawed and fraudulent. It
is entirely subjective as there is no real objective disease. Every
individual is unique. You might look at the books of Paula Caplan, or Stuart
Kirk and Herb Kutchins on the DSM.
Rosenhan’s work is indeed very important, pointing out that perception and
realtionships are all too often determined and skewed by preexisting
beliefs–in this case false beliefs in “mental illness,” with resulting
inability to see and relate to an individual. You might enjoy my little
book, “Eyes Wide Open.” Part of it can be read in thsi article on my
website: http://www.wildestcolts.com/parenting/eyes_wide.doc
My book, “The Necessity of Madness and Unproductivity: Psychaitric
Oppression or Human Transformation,” is my best and may be obtained from
Chipmunka Publishisng at
http://www.chipmunkapublishing.com/bookreleases.htm#necessity_of_madness
best wishes,
john
Hallo Randall,
allereerst hartelijk dank voor je reactie op mijn stukje. Je schrijft dat het misschien vreemd is om zo direct benaderd te worden, maar ik waardeer het juist enorm dat je reageert!
Ik wil voornamelijk op twee dingen uit je reacties reageren. Allereerst heb ik de indruk dat je je aangesproken voelt door mijn tekst. Ik doelde echter geheel niet op het gebruik van `jargon’ en daarmee zeker niet op jouw verhaal in het bijzonder. Het was een indruk die ik kreeg op basis van een aantal verhalen. De filosofische vragen die je er aan verbindt, vind ik daarentegen wel precies `raak’! Met precies dit soort vragen in het achterhoofd heb ik de cursus `Vrij verantwoordelijk en verantwoordelijk vrij’ dan ook geschreven (samen met Jasper ‘t Jong). Dit is de cursus in het kader waarvan ik het beschreven boek gelezen heb. Met dergelijke vragen in het achterhoofd las ik dan ook het boek en schreef ik mijn impressies erover op. Ik hoop niet dat het als een simpele kritiek op het systeem overkomt (hoewel ik begrijp dat dit mogelijk is zoals het geformuleerd stond. Ik heb de formulering dan ik iets aangepast).
Het tweede punt waarop je reageert, is mijn opmerking dat mensen nog zo hard bezig zijn om grip op zichzelf te krijgen. Hoewel je in zoverre gelijk hebt dat dit wat ongelukkig geformuleerd was (ook hier heb ik tekstueel wat aangepast), was het juist als steun en bewondering bedoeld. Het lijkt me evident dat mensen die in een TBS-behandeling (noem je dat inderdaad zo?) ondergaan, hard moeten werken. Dat er daadwerkelijk met veel inzet gewerkt wordt, blijkt uit het boek `Buiten zichzelf’. Dat is waar ik mijn bewondering voor uit wilde spreken, omdat volgens iedereen weet hoe moeilijk het is om dingen aan jezelf te veranderen.
Juist met mijn laatste opmerking heb ik willen laten blijken dat ik veel vertrouwen heb in het TBS-systeem en alle mensen die daar mee te maken hebben. Aangezien ik van mening ben (en dat zouden meer mensen moeten zijn naar mijn mening) dat zelfs het beste systeem nooit feilloos zal functioneren, mag het inderdaad van mij best eens misgaan. Ik refereer hiermee aan de enorme politieke ophef die iedere keer weer ontstaat, wanneer iemand uit een TBS-kliniek ontsnapt. Ik vind deze ophef totaal niet nodig.
Zoiets kan ik natuurlijk alleen maar opschrijven, als ik van mening ben dat juist bijna niemand die het TBS-systeem uitkomt een `ongeleid projectiel’ is.
Hoi Rense,
Sportief dat je gereageerd hebt op mijn reactie! Dat stel ik zeker opprijs. Wat je zegt klopt wel, dat ik jou reactie op het boek ‘buiten zichzelf’ (deels)op mezelf betrok. Natuurlijk hield ik er rekening mee dat je een en ander op meer verhalen baseerde. Evenwel kwam naar mijn idee hetgeen je suggereerde in je stuk, het sterkst naar voren in mijn verhaal in het boek ‘buiten zichzelf’. Immers ik hanteerde psychologische terminologie in mijn verhaal. Daarom voelde ik mij aangesproken en geroepen om even mijn kijk op het geheel te geven. Toen ik je stukje nog een keer doorlas zag ik inderdaad ook de positieve dingen terug. Ik heb mijn reactie laat op de avond gedaan en die kwam voort uit een spontane ingeving. Misschien had ik moeten wachten en je stukje beter moeten lezen, maar waarschijnlijk had ik me dan bedacht om te reageren.
Om misverstanden te voorkomen het volgende. Op zich vind ik het echt niet erg als mensen kritisch zijn over forensische psychiatrie of het tbs systeem in het bijzonder (iedereen mag kritiek hebben!), maar kritiek moet naar mijn idee wel ergens op gebaseerd zijn (niet dat jou kritiek nergens op gebaseerd was) . Zo hoorde ik mensen (bij het programma rondom tien) zeggen dat ze het tbs systeem liever opgedoekt zien worden. Ze zeiden ook eerlijk geen enkel risico te accepteren. Want voegde ze eraan toe, deze categorie delinquenten kunnen dan wel een veel lager recidive hebben, maar als het fout gaat dan gaat het ook goed fout (refererend aan zware delicten). Persoonlijk vind ik zo’n standpunt niet helemaal onredelijk. Mensen zijn bang dat ze zelf slachtoffer kunnen worden van tbs ers. Dus zo’n strenge mening kan ik best accepteren, temeer daar de logica (tbs patiënten plegen delicten waar een hogere strafdreiging vanuit gaat) waar de mening op steunt deelswel klop. Deels omdat naar mijn idee, zo’n strenge aanpak zijn weerslag heeft op de gehele maatschappij (versterkt intolerantie gevoelens), en dus via de achterdeur toch weer tot een toename in misdaad leidt (dit fenomeen heeft men in de VS al ervaren) . Het is dan ook teleurstellend dat je deze politici (die deze opvattingen huldigen) niet voorop ziet lopen als het om preventie gaat van zulke delicten. Daar zijn deze politieke stromingen blind voor, daar willen ze geen geld in stoppen. Mensen (en vooral rechtse) politici investeren liever in repressie en het uitschakelen (zoals ze dat zo mooi noemen) van daders van ernstige delicten. Fred Teeven van de VVD (voormalig officier van justitie) kwam daar laatst mee, dat je tbs ers geen verlof moet geven, want door uitschakeling (binnen de muren van de kliniek houden) is de maatschappij gevrijwaard van recidive. Dus zijn (infantiele) opvatting is dat de maatschappij beter af is als tbs ers na ommekomst van straf zonder verlof op straat komen. Dit terwijl onderzoek binnen de criminologie en psychologie veelvuldig heeft aangetoond dat deze aanpak (repressie) zinloos is. Een politicus mag van mij uitschakeling opteren boven behandeling (dat is zijn goed recht!), maar dan wil ik diezelfde politicus ook zijn pijlen zien richten op preventie. Zo’n tweesporenbeleid zie ik hen niet bepleiten. Preventie lijkt een ongewenst stiefkind van deze politici, daarom volg ik hen dan ook met argusogen. Ik betwijfel hoezeer zij echt geïnteresseerd zijn in oplossingen die echt kans van slagen hebben, of dat het meer om politiek gewin gaat.
Om even terug te komen op jouw suggestie (in je eerste versie van jouw stukje), dat patiënten behandelaars kopiëren (napraten), dat vond ik beetje naïef (sorry dat ik het zeg),en je plaatste tevens een vraagteken bij de mate waarin de veranderingen van patiënten oprecht waren (dat vond ik wantrouwig) . Naïef vond ik het, omdat mensen altijd kopiëren. Dat is ook veelvuldig in sociaal psychologisch onderzoek aangetoond. Een vriendin van iemand die ik ken heeft daar een proefschrift over geschreven. http://www.ru.nl/onderzoek/instituten/overzicht/bsi/persberichten/imitatie_leidt_tot/
Maar eigenlijk zien we dat ook om ons heen in het dagelijkse leven (mensen worden beïnvloed en kopiëren rolmodellen) . Kopiëren kan positief zijn, maar als het vervalsing is (binnen een forensische context), dan is het negatief en dat noemen ze schijnaanpassers. Die zitten er altijd tussen, maar daar mag je niet per definitie van uitgaan (dus neutraliteit nastreven in je oordeelsvorming). Dat miste ik inderdaad een beetje in je formulering.
Verder kan ik zeggen dat ik het zeer opprijs stel dat je zo denkt over de tbs. Waren er maar meer die zo vergevingsgezind waren (want daar draait het allemaal om: wil/ kan ik iemand vergeven?). Bij de meeste mensen zou het boek toch een nasmaak achterlaten; de nasmaak van de afschuwelijke delicten. Vaak ook omdat mensen zichzelf nooit in staat achten om zo iets te doen. Waarschijnlijk klopt die assumptie ook wel binnen de huidige context (tijd en ruimte) waarin ze leven. Maar daarin kan verandering in optreden en de geschiedenis toont legio voorbeelden van waartoe mensen dan in staat zijn. Hoogleraar Ybo Buruma (strafrecht RU), wijst ook op de misvatting van mensen dat strafrecht hen niet zou raken. Mensen willen steeds strengere straffen en wetten, zonder zich te realiseren dat dubieuze methoden van het OM (die door een nieuwe wet beschikbaar komen) hen ook in problemen kunnen brengen. Ybo pleit er daarom voor dat de kwaliteit van strafrecht hoog moet blijven, met kwaliteitsborgen die er soms toe kunnen leiden dat een verdachte op vrije fouten moet worden gesteld. Ikzelf heb ook met Ybo buruma gesproken en deze man weet echt waar hij het over heeft. Ybo Buruma gaat in een aantal artikelen ook op de vrije wil in.
Buruma, Y. (2006). Ybo Buruma (over de vrije wil). In J. Brockman (Ed.), Ik geloof dat…, maar heb geen bewijs. De belangrijkste denkers over wat zij zeker menen te weten (pp. 185-188). Utrecht: Spectrum.
Tot slot, kan ik jullie aanbevelen om de oratie van prof. Corine de Ruiter (2007) te lezen. http://www.trimbos.nl/Downloads/Actueel/Oratieboekje%20de%20Ruiter.pdf
Want het is in tbs land zeker geen ‘koek en ei’, zo positief is het nou ook weer niet. Corine de Ruiter heeft mijn verhaal ook gelezen. Lees haar oratie maar en dan zie je zelf dat ze precies dezelfde accenten legt als ik in mijn verhaal. Mijn kritiek op diagnoses noemt zij ook en ze verwijst exact naar het onderzoek van David Rosenhan. Ik ben blij dat ze dit in haar oratie heeft verwerkt. Ze gaat ook nadrukkelijk in op de vrije wil in forensische context, erg interessant voor jullie dus. Interessant is ook om Rosenhan’s studie te betrekken op ‘vrije wil’ in een institutionele setting, zoals een tbs kliniek. Ik hoop dat je wat hebt aan de artikelen en mijn reacties.
Groet,
Randall
Ps: dat ik dat naïef vond, wil niet zeggen dat ik je dom vind of zo, neen die indruk heb ik zeker op basis van je artikelen!En ik ben soms ook naïef, daarvoor zijn we toch ook mensen
Wat een indrukwekkende discussie! Ik ga er binnenkort echt voor zitten! Nadat ik het boek goed heb gelezen.
Complimenten Randall, dat je zo open bent!
Jan
Hierbij wat links van de bekende BBC documentaire ‘The Trap’ , daarin staat social control (determinisme) centraal en de psychiatrie komt ook in paar afleveringen aan bod , met het onderzoek van Rosenhan. Erg interessante documentaire. Dacht dat willen jullie wel zien!
Randall
http://nl.youtube.com/watch?v=McPnMQ31W_k
http://nl.youtube.com/watch?v=pGryxENuLLI
http://nl.youtube.com/watch?v=41lgb96t0Vg
http://nl.youtube.com/watch?v=rHMs-M3IBHc
http://nl.youtube.com/watch?v=uAluyt5_kic