Vanaf 2022 worden 9 van de 26 weken ouderschapsverlof waar ouders recht op hebben, betaald op het niveau van 50% van het dagloon. De overige 17 weken blijven onbetaald. De Nederlandse overheid volgt hiermee de minimale eisen gesteld in de Europese richtlijn, die in augustus vorig jaar van kracht werd. Zij volgt echter niet de géést van die richtlijn, die juist bedoeld is om de toegang van gezinnen tot verlof en flexibele arbeidsarrangementen te vergroten. Dat is een gemiste kans.
De zogeheten ‘Work-Life Balance Directive’ was en blijft nodig omdat veel Europese landen tekortschieten in het bieden van toegankelijk verlof en flexibel werk. Hiermee is het voor veel mensen erg moeilijk om de zorg voor kinderen, familie, of naasten te combineren met een betaalde baan, een opleiding, of andere bezigheden. De Nederlandse overheid heeft hier juist de laatste jaren grote stappen in gezet. Zo zorgt het aanvullend geboorteverlof dat per 1 juli wordt ingevoerd, dat vaders of partners de tijd krijgen om in de eerste maanden na de geboorte thuis te zijn met hun kind.
Ook betaald ouderschapsverlof is belangrijk voor de ouder-kindrelatie en ook voor meer gendergelijkheid, het mentale welzijn van ouders, het verlengen van de duur van borstvoeding, het versterken van de arbeidsmarktpositie van vrouwen (en daarmee hun economisch zelfstandigheid), en maakt het makkelijker voor ouders om betaald werk en zorg te combineren. Daarvoor is het wel noodzakelijk dat ouderschapsverlof volledig betaald is, zodat het toegankelijk is voor iedereen. De Europese Commissie hanteerde voorheen de norm dat goed betaald verlof zorgt voor het behoud van ten minste twee derde van het inkomen voor het grootste gedeelte van de verlofperiode. Slechts 15 Europese landen voldeden vorig jaar aan die norm. Nederland behoorde daar niet toe en dit zal niet veranderen door het nieuwe beleid.
Door slechts 9 van de 26 weken van het verlof te betalen, op een niveau van 50% van het dagloon, maakt het kabinet ouderschapsverlof nauwelijks toegankelijker. Vooral voor gezinnen die minder te besteden hebben is dit aanbod van het kabinet een wassen neus. Veel ouders hebben al moeite genoeg om rond te komen en zullen het zich niet kunnen permitteren om 9 weken lang slechts de helft van hun salaris te ontvangen. Dit is helemaal het geval voor alleenverdieners en alleenstaande ouders. Ook voor de meeste vaders in heterostellen wordt het verlof op deze manier niet toegankelijker. De beslissing of verlof wordt genomen, en zo ja door wie, is meestal namelijk een financiële. Doordat vrouwen vaak structureel minder worden betaald dan mannen, is verlof dat slechts gedeeltelijk wordt betaald meestal minder aantrekkelijk voor vaders. Hierdoor maken moeders onevenredig meer gebruik van ouderschapsverlof. De toch al hardnekkige loonkloof tussen mannen en vrouwen wordt hierdoor extra in stand gehouden. Wil het kabinet ouderschapsverlof daadwerkelijk toegankelijker maken voor alle ouders – zoals ze zelf voorstelt – dan is volledig betaald verlof noodzakelijk.
Mara Yerkes is socioloog en Universitair Hoofddocent aan de afdeling Interdisciplinaire Sociale Wetenschappen, Universiteit Utrecht. Ze is tevens projectleider van een grootschalig Europees onderzoek naar verschillen in hoe mannen en vrouwen werk en privé combineren (ERC CAPABLE) en één van de Nederlandse experts bij het International Leave Network, dat jaarlijks onderzoek doet naar verlofregelingen in 45 landen.
Rense Nieuwenhuis is socioloog en Associate Professor aan het Zweeds instituut voor sociaal-wetenschappelijk onderzoek (SOFI) van de universiteit van Stockholm. Hij doet onderzoek naar de relatie tussen gezinsbeleid en economische ongelijkheid, en is mede-redacteur van een handboek gezinsbeleid.
Een bewerkte versie van dit stuk is geplaatst in NRC Handelsblad .
